ESG
Cookie policy
Group website
Je doet iets zonder erbij na te denken. Even snel, even makkelijk. Denk aan hoe je thuis moeiteloos het lichtknopje van je toilet weet te vinden: vaak zonder te kijken. Zulke automatische handelingen doen we allemaal. Ook op het werk. Routines voelen vertrouwd, maar juist daar schuilt het risico. We weten meestal wel wat veilig is, maar toch handelen we er niet altijd naar. Waarom eigenlijk?
Het zit tussen je oren
We stelden de vraag aan veiligheid innovator Harm van Heukelum en zijn collega Laurens Seinhorst. Zij leggen uit dat veiligheid begint in je hoofd. En onveiligheid dus ook. Want pas als je begrijpt waarom je doet wat je doet, kun je dat gedrag veranderen. Op de werkvloer, in de auto of achter je bureau.
Wie zijn Harm en Laurens eigenlijk?
Harm van Heukelum en Laurens Seinhorst werken bij Aboma en zijn adviseurs op het gebied van veiligheid en organisatiecultuur. Harm richt zich op de psychologie van veiligheid. Laurens houdt zich vooral bezig met risico’s binnen de operatie.
Welke hersenen gebruik jij?
Welke hersenen gebruik jij?
“Elk mens heeft drie breinen”, legt Harm uit. “Het reptielenbrein zorgt dat je overleeft. Het regelt basisfuncties als ademhaling, hartslag en de automatische fight-flight-freeze-reactie: vechten, vluchten of verstijven bij dreiging. Het zoogdierenbrein beheert je emoties en sociale verbindingen. Je derde brein, het menselijke brein, zorgt voor rationale, je vermogen om te plannen en voor reflectie.”
Je reptielenbrein reageert razendsnel. Het is erop gericht om je te beschermen tegen direct gevaar, zonder eerst na te denken. Die snelheid is handig als je een hete pan vastpakt of ineens moet remmen in het verkeer. Maar in moderne werksituaties, waar risico’s vaak subtieler zijn, werkt dat snelle systeem niet altijd in ons voordeel. Het kiest namelijk voor gemak, routine en efficiëntie. Niet voor veiligheid.
Wanneer gemak gevaar wordt
Ons brein is gebouwd om energie te besparen. Hoe vaker we iets doen, hoe meer het een gewoonte wordt. Zo hoeft je brein er niet steeds opnieuw over na te denken. Op zich is dat efficiënt, maar het zorgt er ook voor dat we minder alert worden. We slaan stappen over, nemen wat meer risico en reageren automatisch, in plaats van bewust.
Die automatische piloot is precies waar onveilig gedrag begint. Niet omdat we roekeloos zijn, maar omdat ons brein efficiënt wil zijn. Wanneer het rationele, ‘menselijke’ brein buitenspel staat, neemt het reptielenbrein het stuur over. En dát brein stuurt op snelheid.
Bewustwording is de eerste stap
“Veilig werken begint dus bij bewustwording”, zegt Harm. “Pas als je begrijpt wat er in je hoofd gebeurt, kun je ingrijpen voordat routine je gedrag overneemt. Even stilstaan, letterlijk en figuurlijk, helpt je om het rationele deel van je brein te activeren. Dat moment van bewust nadenken maakt het verschil tussen gemak en veiligheid.”
Pas als je begrijpt waarom je iets op de automatische piloot doet, kun je kiezen om het anders te doen – bewuster. En dus veiliger. -
Harm van Heukelum
Een spiegel voorhouden
Gewoontes geven structuur, maar kunnen ons ook in slaap wiegen. “Als iets tien keer goed gaat, denkt ons brein: dat gaat de elfde keer ook goed. We denken dan niet: ‘ik doe iets onveiligs’. We denken: ‘ik doe wat werkt’. Zo sluipen risico’s er ongemerkt in.”
Daar komt bij dat we ons spiegelen aan mensen om ons heen. “Als niemand zijn helm draagt of een veiligheidsmelding doet, voelt het vreemd aan om dat wél te doen.” Maar dat werkt ook de andere kant op, stelt Harm. “Gedrag is besmettelijk. En dat is goed nieuws, want dat geldt ook voor veilig gedrag. Als we veiligheid samen normaal maken, verandert de cultuur vanzelf.”
Veiligheid en vertrouwen
Om veilig gedrag ook écht mogelijk te maken, moet je je ook veilig vóelen. Dat stelt Harms collega Laurens. “Het draait uiteindelijk om vertrouwen.” Hij verwijst naar een onderzoek van Amy Edmondson over psychologische veiligheid. “Dat is het gevoel dat je iets kunt zeggen of melden, zonder dat diegene boos wordt of spot. Een veilige cultuur ontstaat pas als je eerlijk durft te zijn”, zegt Laurens. “Als je elkaar kunt aanspreken zonder dat het ruzie wordt. Zonder dat je wordt gezien als een moraalridder. En als je iets durft te melden, omdat je weet dat je team er beter van wordt… Dan weet je dat er een veilige cultuur is.”
Ga eens bij jezelf na: hoe veilig voel jij je om iets te zeggen? - Laurens Seinhorst
Het jaar van discipline
De kern van het verhaal van Harm en Laurens is duidelijk. Veiligheid begint bij bewustwording, maar komt pas tot leven in gedrag. Door te praten, te luisteren en elkaar aan te spreken heb je een positieve invloed en draag je bij aan de psychologische veiligheid binnen Circet. Zo wordt veiligheid niet alleen een verantwoordelijkheid van QHSE, maar van ons allemaal. Veilig gedrag gaat over keuzes maken onder druk, elkaar durven aanspreken en doen wat juist is, ook als niemand kijkt. Dáár ligt de discipline waar Circet dit jaar op inzet.